Ustawa o transporcie drogowym – taryfikator pełen pułapek

Od 3 września 2018 roku obowiązuje zmieniona wersja taryfikatora dla kierowców, osób zarządzających oraz samych przedsiębiorców. Zmiany podyktowane były głównie dostosowaniem się do przepisów unijnych, w szczególności rozporządzenia 403/2016 zawierającego klasyfikacje naruszeń. Na znaczeniu zyskuje więc dbałość o dobrą reputacje przewoźnika, którą można stracić za wielokrotne popełnianie bardzo poważnych naruszeń.

Klasyfikacja naruszeń – co zmienia?

Rozporządzenie 403/2016 zawiera podział naruszeń, na te, które w znacznym stopniu wpływają na wzrost zagrożenia na drodze, czyli najpoważniejsze naruszenia (NN), bardzo poważne naruszenia (BPN) oraz poważne naruszenia (PN) i na te mniej wpływające na bezpieczeństwo, określone jako naruszenia mniejszej wagi (NMW). Teraz do tego podziału zostały dostosowane konkretne naruszenia z polskiego taryfikatora. Dopasowanie w większości jest adekwatne do popełnionego czynu – np. najpoważniejszym naruszeniem są oszustwa związane z tachografami, jak choćby użycie urządzenia zakłócającego jego pracę np. wyłącznika, magnesu, itp. Czasami jednak wystarczy chwila nieuwagi lub zapomnienia, która może skutkować bardzo poważnym naruszeniem – tak jest w przypadku pominięcia wprowadzenia do tachografu cyfrowego przez kierowcę wpisu kraju rozpoczęcia lub zakończenia pracy.

Naruszenia – nie tylko kary finansowe

Klasyfikacja naruszeń jest narzędziem w rękach służb kontrolnych, mającym na celu poprawę bezpieczeństwa na drogach oraz wyeliminowanie z rynku przewoźników stosujących nieuczciwe praktyki. Obecnie wszystkie wykryte poważne naruszenia są zapisywane w europejskim rejestrze (ERRU), skąd trafiają do baz krajowych – w Polsce do KREPTD-u. Wystarczy, że do rejestru wpłynie jedno najpoważniejsze naruszenie, popełnione w którymś z krajów UE, a inspekcja ma rok na wszczęcie postępowania w sprawie oceny dobrej reputacji. Ryzykowne dla przewoźników jest też wielokrotne popełnianie przez kierowców poważnych i bardzo poważnych naruszeń. Kontrolujący sprawdzają średnią naruszeń na wszystkich kierowców w firmie w przeciągu ostatniego roku. Wystarczą średnio dwa bardzo poważne naruszenia, aby zawiesić czasowo część wypisów z licencji (nawet 20% wypisów na 3 miesiące w przypadku dużych firm). Przy średnio trzech bardzo poważnych naruszeniach wszczynana jest również procedura oceny dobrej reputacji. Nie wolno zapominać, że utrata reputacji wiąże się z zawieszeniem licencji transportowej nawet na rok, co dla wielu firm może być jednoznaczne z zakończeniem działalności.

 [Rys. Przykładowa kontrola naruszeń w oprogramowaniu 4Trans firmy Inelo]

Naruszenia – na co zwrócić uwagę?

Obowiązujące obecnie zapisy wprowadzają konieczność większej dbałości o przekroczenia. W dalszej części artykułu omówione zostaną najważniejsze obszary, na które warto zwrócić szczególną uwagę w swojej firmie. Najlepsze efekty daje działanie profilaktyczne w tych dziedzinach np. poprzez szkolenie kierowców i kadry zarządzającej.

Naruszenia, dla których zmienił się taryfikator, możemy podzielić na związane z:

• obsługą tachografów
• manipulacjami
• normami czasu pracy
• ewidencją czasu pracy
• pozostałymi kwestiami jak np. stan techniczny pojazdów

1. Prawidłowa obsługa tachografów – koniec z opisywaniem naruszeń?

Tachografy nie są skomplikowane w obsłudze, ale należy się z nimi obchodzić ostrożnie, ponieważ pewnych czynności nie da cofnąć, jak np. zrobienia wpisu manualnego. A za nieprawidłową obsługę tych urządzeń lub brak wpisu grożą sankcje nie tylko kierowcy, ale i przedsiębiorcy. To na przedsiębiorcy bowiem, zgodnie z art. 33 unijnego rozporządzenia nr 165/2014 ciąży obowiązek szkolenia i kontrolowania kierowców, szczególnie pod kątem prawidłowej obsługi tachografów.

1. Przedsiębiorstwa transportowe są odpowiedzialne za zapewnienie, by ich kierowcy byli właściwie wyszkoleni i poinstruowani w zakresie prawidłowego działania tachografów, zarówno cyfrowych, jak i analogowych, przeprowadzają regularne kontrole, by zapewnić właściwe użytkowanie tachografów przez swoich kierowców i nie udzielają kierowcom żadnych bezpośrednich ani pośrednich zachęt, które mogłyby skłaniać ich do niewłaściwego używania tachografów.

W przypadku naruszeń związanych z tachografem, najczęściej popełniane są trzy ich rodzaje, które poza karami finansowymi są klasyfikowane każdorazowo, jako BPN (bardzo poważne naruszenie):

• Brak wprowadzenia lub błędne wprowadzenie kraju rozpoczęcia lub zakończenia pracy w tachografie. Już wcześniej istniał ten obowiązek, ale nie było wskazanej kary. W praktyce kierowca wprowadza przed rozpoczęciem pracy kraj rozpoczęcia, a po zakończeniu dziennego okresu pracy kraj zakończenia – niezależnie od tego czy np. jeździ wyłącznie po Polsce, czy też wyciąga (lub nie) codziennie kartę z tachografu. W przypadku niedostosowania się grozi mu 100 zł za każdy dzień.
• Brak wpisu manualnego. Obowiązkowy wpis manualny zyskał na znaczeniu – papierowe zaświadczenie wymagane jest wyłącznie, jeśli w tachografie nie było możliwości dokonania wpisu manualnego. Wynika to ze zmienionej treści art. 31 Ustawy o czasie pracy kierowców.
• Błąd użycia selektora. Nawet jeśli zostanie opisany np. na wydruku z tachografu, i tak stanowi naruszenie dla kierowcy. Również firma podczas kontroli otrzyma z tego powodu sankcje, a każdy taki przypadek będzie potraktowany jako BPN, co zagraża dobrej reputacji przewoźnika.

2. Manipulacje

Oszustwa związane z zakłóceniem pracy tachografu lub inną ingerencją, tak aby ukryć faktyczny czas pracy kierowcy, zagrożone są największymi karami – często to 2 tys. zł dla kierowcy oraz 10 tys. zł dla przedsiębiorcy, ale to nie jedyne konsekwencje. Są to najpoważniejsze naruszenia, czyli każdorazowo mogą skutkować wszczęciem procedury utraty dobrej reputacji, a w konsekwencji nawet zawieszeniem licencji. Inspektorzy zyskali nowe narzędzia do walki z manipulacjami – np. mając podejrzenie stosowania nielegalnych praktyk, mogą skierować pojazd do szczegółowej kontroli w wyspecjalizowanym warsztacie. Przewidziane zostało, że w razie mylnego przypuszczenia inspektora to Skarb Państwa pokryje koszty. Obawiać mogą się także osoby reklamujące, sprzedające lub zakładające urządzenia mogące służyć manipulowaniu tachografami – oprócz kary finansowej zgodnie z obowiązującą już ustawą o tachografach, grozić im będzie do 2 lat pozbawienia wolności. Manipulacją mają zapobiegać też inteligentne tachografy, które od czerwca 2019 roku będą obowiązkowo montowane w nowych pojazdach.

3. Nie tylko normy czasu i odpoczynku – ważny też czas pracy, czyli suma jazd i tzw. „młotków”

Ważnym elementem obowiązujących od września przepisów jest pojawienie się sankcji za naruszenia związane z czasem pracy, w szczególności takie jak:

• przekroczenie limitu 10 godzin, jeśli wystąpiła praca w nocy,
• brak odpowiedniej przerwy po 6-ciu godzinach pracy,
• przekroczenie 60 godzin pracy w tygodniu,
• przekroczenia przeciętnie 48 godzin pracy w tygodniu.

Przepisy odnośnie tych norm obowiązywały już wcześniej, lecz były kontrolowane w wąskim zakresie, a ewentualne kary były niewielkie i występowały najczęściej w formie jednego mandatu dla całego przedsiębiorstwa za wszystkie naruszenia w kwocie do 2000 zł. Teraz każdy przypadek takiego naruszenia to osobny punkt w taryfikatorze i osobna kara. Warto zwrócić uwagę na to, że jako czas pracy traktowany jest łącznie czas jazdy oraz innych prac. Szczegóły tych zagadnień to obecnie obok obsługi tachografu podstawa szkoleń w firmach transportowych – występuje tutaj najwięcej niejasności, które należy rozwiać, aby dobrze stosować się do tych przepisów. Wyjaśnienie ich jest wymagałoby osobnego artykułu.

4. Co ważnego jeszcze się zmieniło?

Istnieje jeszcze sporo kwestii, obok których nie można przejść obojętnie:

• Rzetelna ewidencja czasu pracy – wysokie kary grożą za brak ewidencji lub jej nierzetelne prowadzenie. Takie same sankcje wiążą się z uzależnieniem wynagrodzenia od przewiezionego ładunku lub ilości kilometrów, jeżeli może to wpłynąć na pogorszenie przestrzegania zasad czasu jazdy i odpoczynku

• Stan techniczny pojazdów i terminowe badania techniczne – poza sankcją są to Najpoważniejsze Naruszenia!

Pojawiły się też dodatkowe sankcje związane z przeważeniami, czy przejazdami w trakcie trwania zakazów ruchu dla pojazdów ciężarowych. Nie sposób jednak wymienić wszystkich nowych zagadnień. Omówione kwestie to tylko wierzchołek całego ogromu zagadnień związanych z nowelizacją ustawy o transporcie drogowym. Warto, aby każda osoba zarządzająca zapoznała się z nowymi taryfikatorami, można je znaleźć m. in. na stronie internetowej www.inelo.pl w zakładce pobierz -> przepisy prawne. Tylko i wyłącznie mając świadomość i wiedzę dotyczącą aktualnych przepisów firma jest w stanie zapobiegać naruszeniom jeszcze przed kontrolą.