Czym jest transport ponadgabarytowy?

Aby móc realizować przewozy ponadgabarytowe należy uwzględnić nie tylko wymogi, jakie nakłada na przewoźnika ustawodawca, ale również cały proces logistyczny, na etapie którego planuje się najkorzystniejszy sposób transportu towarów o niestandardowych wymiarach i wadze. Nieodpowiednie działania mogą pociągnąć za sobą dotkliwe konsekwencje finansowe.

Czym jest transport ponadgabarytowy?

Transport ponadgabarytowy określany również nienormatywnym odnosi się do pojazdu lub zespołów pojazdów, w przypadku którego naciski osi z ładunkiem lub bez przekraczają dopuszczalne, przewidziane dla konkretnej drogi w przepisach o drogach publicznych, bądź w sytuacji kiedy wymiary, czy też rzeczywista masa całkowita wraz z przewożonym towarem albo bez niego są większe od dopuszczalnych w przepisach ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym.[1] Można przyjąć, że zazwyczaj transport ładunków ponadgabarytowych dotyczy pojazdów, które wraz z towarem przewyższają 16.5 m całkowitej długości, 2,5 m szerokości, 4 m wysokości oraz 42 tony ciężaru całkowitego, do którego wlicza się również m.in. wagę kierowcy, czy też paliwa.

Jakie ładunki uznaje się za ponadgabarytowe?

Za ładunki ponadgabarytowe uznaje się te, które przekraczają dopuszczalne normy. Cechami wspólnymi towarów, zaliczanych jako transport ponadnormatywny są niestandardowe wymiary i duża waga. Przeważnie są to różnego rodzaju elementy konstrukcyjne, zbiorniki, maszyny budowlane, urządzenia  przemysłowe itp.

Transport ponadgabarytowy – przepisy

Zasady przejazdu pojazdem nienormatywnym systematyzuje między innymi ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym. Ustawa przewiduje siedem rodzajów zezwoleń, zależnych od przekroczenia danych norm odnoszących się do wymiarów, masy lub nacisków osi w pojazdach. Jest do obowiązkowy dokument uprawniający do przewożenia po drogach publicznych ładunków, które przekraczają dopuszczalne normy.

Dla ładunków podzielnych wydawane są kategorie I i II, natomiast pozostałe kategorie od III do VII przeznaczone są dla towarów niepodzielnych, czyli takich , które bez niewspółmiernie wysokich kosztów lub ryzyka powstania szkody nie mogą być podzielone na dwa lub więcej mniejszych ładunków.[2]

Wykaz kategorii prezentuje się następująco:[3]

Zezwolenie I kategorii wydaje zarządca drogi właściwy dla drogi i dotyczy pojazdów, których:

• wymiary oraz masa nie przekraczają dopuszczalnych norm
• nacisk osi nie jest większy niż wielkości ustalone dla dróg z naciskiem pojedynczej osi napędowej do 11,5 ton

Zezwolenie II kategorii wydaje starosta i odnosi się do pojazdów nienormatywnych wolnobieżnych, ciągników rolniczych i przyczep, których:

• długość, wysokość i masa nie przekraczają dopuszczalnych norm
• nacisk osi nie przekracza dopuszczalnej normy ustalonej dla drogi
• szerokość nie jest większa niż 3,5 m

Zezwolenie III kategorii wydawane przez starostę i Naczelnika Urzędu Celnego dotyczy pojazdów, których:

• nacisk osi i masa nie przekraczają norm
• szerokość nie jest większa niż 3,2 m
• długość nie jest większa niż 15 m w przypadku pojedynczego pojazdu  lub 23 m w przypadku zespołu pojazdów
• wysokość nie jest większa niż 4,3 m

Zezwolenie IV kategorii wydaje GDDKiA i Naczelnik Urzędu Celnego dotyczy pojazdów, których:

• masa nie przekracza norm
• szerokość nie jest większa niż 3,4 m
• długość nie jest większa niż 15 m (pojedynczy pojazd); 23 m (zespół pojazdów); 30 m (zespół pojazdów o skrętnych osiach)
• wysokość nie jest większa niż 4,3 m
• naciski osi nie są większe niż ustalone dla dróg, na których obowiązuje dopuszczalny nacisk pojedynczy osi napędowej do 11,5 ton

Zezwolenie V kategorii udzielane przez GDDKiA dotyczy pojazdów, których:

• naciski osi nie są większe od dopuszczalnych dla wybranej drogi
• szerokość nie jest większa niż 3,4 m
• długość nie jest większa niż 15 m (pojedynczy pojazd); 23 m (zespół pojazdów); 30 m (zespół pojazdów o skrętnych osiach)
• wysokość nie jest większa niż 4,3 m
• masa nie jest większa niż 60 ton

Zezwolenie VI kategorii  wydane przez GDDKiA dotyczy pojazdów, których:

• szerokość nie jest większa niż 3,4 m dla drogi jednojezdniowej lub 4 m w przypadku dwujezdniowej drogi klasy A, S i GP
• długość nie jest większa niż 15 m (pojedynczy pojazd); 23 m (zespół pojazdów); 30 m (zespół pojazdów o skrętnych osiach)
• wysokość nie jest większa niż 4,3 m
• masa nie jest większa niż 60 ton
• naciski osi nie są większe niż ustalone dla dróg, na których obowiązuje dopuszczalny nacisk pojedynczy osi napędowej do 11,5 ton

Zezwolenie VII kategorii  wydane przez GDDKiA dotyczy pojazdów:

• o wymiarach oraz rzeczywistej masie całkowitej większych od wymienionych w kategoriach I – VI,
• bo naciskach osi przekraczających wielkości przewidziane dla dróg o dopuszczalnym nacisku pojedynczej osi napędowej do 11,5 t;

Zezwolenie otrzymuje podmiot wykonujący transport ponadgabarytowy i powinno ono zawierać m.in. czas jego trwania, dokładną trasę przejazdu wraz z liczbą przejazdów, informację na temat pojazdu realizującego transport, a także kryteria dostosowania infrastruktury drogowej. Dodatkowo, o ile jest wymagany, należy uwzględnić sposób pilotowania, który został określony w Rozporządzeniu Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 23 maja 2012 r. w sprawie pilotowania pojazdów nienormatywnych. W przypadku transportu międzynarodowego trzeba pamiętać, że każde z europejskich państw posiada inne przepisy regulujące zagadnienia transportu ponadgabarytowego, a zezwolenie wydaje kraj, przez który ma być przewożony ładunek.

Jakie działania towarzyszą przewozom ponadgabarytowym?

Przewozy ponadgabarytowe muszą być realizowane w oparciu o specjalne przygotowania. Oprócz konieczności uzyskania niezbędnych zezwoleń, istotnym elementem jest proces logistyczny, na etapie którego planuje się najbardziej optymalny sposób transportu ładunków ponadgabarytowych z uwzględnieniem przepisów o ruchu drogowym. Istotnymi utrudnieniami, które mogą stanąć na drodze transportu ponadnormatywnego są m.in. wąskie drogi, wiadukty, wysepki, czy ronda. Nierzadko transporty ładunków o niestandardowych wymiarach i wadze realizowane są pora nocną, tak aby nie doprowadzić do znacznych utrudnień w ruchu drogowym. Wszelkiego rodzaju trudności w trakcie przewozów wiążą się dla firm transportowych z ewentualnymi opóźnieniami i wzrostem kosztów całego przedsięwzięcia. Warto więc pamiętać, że do realizacji transportu nienormatywnego nie wystarczy jedynie przestrzegać normy wynikającej z przepisów ruchu drogowego, ale również dokładnie zaplanować trasę przejazdu z uwzględnieniem wszystkich przeszkód, które mogą stanąć na drodze w sprawnej realizacji zlecenia.

[1] Art. 2 pkt. 35a ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. 2019 poz. 690)

[2] art. 2 pkt 35b ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. 2019 poz. 690)

[3] https://www.gddkia.gov.pl/userfiles/user/236/TABELA%20kategorii%20zezwolen%20i%20oplat.pdf