Prawo przewozowe – prawa i obowiązki przewoźnika

Wiele problemów, z którymi na co dzień mają do czynienia przewoźnicy, wynika z niedokładnej znajomości obowiązujących przepisów. Prawa i obowiązki przewoźnika w precyzyjny sposób określa Ustawa Prawo przewozowe. Jak w praktyce reguluje ona transport drogowy?

Czego dotyczy ustawa Prawo przewozowe?

Prawo przewozowe zawiera szereg regulacji dotyczących podejmowania i wykonywania transportu osób oraz rzeczy przez przewoźników na terenie kraju – zarówno w formie zarobkowej, jak i niezarobkowej. Określa prawa i obowiązki poszczególnych podmiotów wykonujących czynności związane z transportem drogowym. W ustawie znajdują się również zasady ochrony praw pasażerów oraz zakres działań Inspekcji Transportu Drogowego.

Przepisy ustawy stosuje się także do przewozów międzynarodowych , jeżeli umowa międzynarodowa nie stanowi inaczej.

Prawa i obowiązki przewoźnika wynikające z przepisów ustawy

Prawo przewozowe w dokładny sposób opisuje obowiązki oraz odpowiedzialność za naruszenie warunków przewozu drogowego przez:

• podmioty wykonujące przewóz drogowy lub inne czynności związane z tym przewozem,
• kierowców,
• osoby zarządzające transportem,
• inne osoby wykonujące czynności związane z przewozem drogowym

Duża część ustawy skupia się na przewoźnikach – określa wymagania związane z koniecznością uzyskania stosownych licencji, opisuje kwestie administracyjno-skarbowe dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej oraz przede wszystkim definiuje zakres praw i obowiązków podczas wykonywania usług transportowych.

Grupowy przejazd osób: zasady przewozu osób, czyli za co odpowiada przewoźnik

Przedsiębiorca świadczący usługi z zakresu przewozu osób zobowiązany jest do działania w zgodzie z przepisami prawa transportowego oraz spełnienia warunków zawartej z pasażerem umowy przewozu. Umowa zaczyna obowiązywać już w momencie zakupu biletu przez podróżnego.

Co należy do obowiązków przewoźnika zgodnie z umową przewozu osób?

Przewoźnik musi dołożyć wszelkich starań, aby przestrzegać rozkładu jazdy oraz ustalonej trasy. Niezbędne jest zapewnienie pasażerom właściwego poziomu bezpieczeństwa i higieny podczas podróży. W określonych sytuacjach przewoźnik ponosi także odpowiedzialność za przewożone przez podróżnych bagaże. Dzieje się tak między innymi, kiedy ewentualne szkody powstają w specjalnie przeznaczonych do tego miejscach pojazdu – np. w luku bagażowym.

Do innych obowiązków przewoźnika należy informowanie pasażerów o wszystkich stosowanych cennikach i taryfach oraz w razie potrzeby – udostępnienie wglądu do przepisów i regulaminów przewozowych. Przewoźnik powinien również na bieżąco informować podróżnych o zmianach w harmonogramie przyjazdów i odjazdów.

Zgodnie z ustawą – Prawo przewozowe rozdział 6, przewoźnik odpowiada za szkodę, jaką podróżny poniósł wskutek:

• przedwczesnego odjazdu środka transportowego,
• opóźnienia lub odwołania regularnie kursującego środka transportu

O ile wina przewoźnika w pierwszej sytuacji jest dość oczywista, tak opóźnienia lub odwołania mogą powstawać z różnych przyczyn. Aby roszczenia pasażera były uznane za uzasadnione, opóźnienie lub odwołanie kursu musi nastąpić z winy umyślnej, lub niedbalstwa przewoźnika. Oznacza to, że opóźnienia wynikające, np. ze złych warunków pogodowych lub niezależnych od kierowcy sytuacji na drodze nie powinny zostać rozpatrzone pozytywnie.

Warto też wspomnieć o prawach przewoźnika. Jak wskazuje Prawo przewozowe art. 33a, „Przewoźnik lub organizator publicznego transportu zbiorowego albo osoba przez niego upoważniona, legitymując się identyfikatorem umieszczonym w widocznym miejscu, może dokonywać kontroli dokumentów przewozu osób lub bagażu”. Przewoźnik może również tworzyć swoje regulaminy i zasady transportu (o ile nie kolidują one z przepisami prawa) oraz ma prawo powierzyć przewóz innemu przewoźnikowi – pozostaje jednak osobiście odpowiedzialny za jego prawidłowe wykonanie.

Prawo przewozowe w transporcie drogowym towarów

Ustawa określa procedury oraz prawa i obowiązki przewoźnika wykonującego transport drogowy towarów. Zawiera też listę rzeczy, których przewóz jest zabroniony lub dozwolony wyłącznie w specyficznych warunkach.

Ważnym elementem Prawa przewozowego są zapisy dotyczące procedury nadania towaru. Dokumentem potwierdzającym przyjęcie ładunku jest list przewozowy, w którym znajdują się takie informacje jak:

• dane nadawcy oraz przewoźnika,
• dane odbiorcy, miejsce przeznaczenia przesyłki,
• informacje o towarze: określenie rzeczy, masy, liczby sztuk, sposobu opakowania i oznaczenia,
• wymagane oświadczenia, wskazania dotyczące realizacji zlecenia, inne warunki umowy i sposoby rozliczeń

Przewoźnik w obecności właściciela ma prawo sprawdzić przesyłkę pod kątem zgodności z przepisami oraz treścią listu przewozowego. Weryfikacji podlega także sposób zapakowania – należy podkreślić, że przewoźnik jest odpowiedzialny za stan towaru podczas transportu, dlatego jeśli przesyłka jest zapakowana niewłaściwie, może odmówić wykonania usługi. Może to zrobić również w innych uzasadnionych sytuacjach – szczególnie kiedy zgodnie ze swoją wiedzą oceni, że nie jest w stanie bezpiecznie przewieźć ładunku. Ustawa Prawo przewozowe zakłada też, że przewoźnik może korzystać z usług podwykonawców, ponosi jednak odpowiedzialność za ich działania.

Prawo przewozowe wskazuje sposób postępowania w przypadku trudności z otrzymaniem zapłaty przez przewoźnika. Ma on w takiej sytuacji prawo do odszkodowania, otrzymania odsetek, może również zatrzymać przesyłkę aż do czasu uzyskania zgodnego z umową wynagrodzenia.

Prawo przewozowe 2022 – Odpowiedzialność przewoźnika w przewozie rzeczy

Jak wskazuje art. 65 Prawa przewozowego, przewoźnik jest zobowiązany do terminowego i bezpiecznego dostarczenia towaru zgodnie z zapisami umowy. Jest odpowiedzialny za stan ładunku oraz działania swoich podwykonawców i współpracowników od chwili przejęcia przesyłki, aż do dostarczenia jej pod wskazany adres – jednak tylko w granicach swoich możliwości. Przewoźnik nie poniesie więc konsekwencji za uszkodzenia towaru spowodowane przez nadawcę lub odbiorcę, nie odpowie również za opóźnienia powstałe wskutek działania siły wyższej. W razie pojawienia się roszczeń ze strony kontrahenta musi jednak udowodnić, że zaistniałe problemy istotnie były wynikiem tego typu okoliczności.

Nienależyte wykonanie umowy przewozu przez przewoźnika

Wspomniane sytuacje sporne dotyczą niewykonania lub nienależytego wykonania umowy przewozu. W praktyce oznacza to, że podczas transportu towar uległ zniszczeniu, zgubieniu, zdekompletowaniu lub stracił swoje właściwości wskutek mechanicznego bądź chemicznego uszkodzenia. Podstawą do dochodzenia roszczeń jest w takiej sytuacji protokół o stanie przesyłki oraz okolicznościach powstania szkody. Odbiorca może zażądać sporządzenia protokołu w terminie do 7 dni od doręczenia towaru.

W razie nienależytego wykonania umowy przewozu odbiorca ma prawo do odszkodowania. Roszczenie nie może przewyższyć kwoty wskazanej w rachunku oraz wartości rynkowej towaru w danym miejscu i czasie.

Ochrona przed odpowiedzialnością za szkody podwykonawców

Polskie przepisy – artykuł 5 ustawy Prawo Przewozowe, podobnie jak międzynarodowe regulacje prawne (konwencja CMR), uznają przewoźnika za odpowiedzialnego wobec szkód i błędów popełnionych przez pracowników i podwykonawców (np. dalszych przewoźników, pracowników załadunkowych/rozładunkowych) obsługujących zlecenie. Przepisy dopuszczają zlecenie przewozu kolejnemu przewoźnikowi, należy jednak pamiętać, że odpowiedzialność za szkody nadal ciąży na głównym przewoźniku.

Podstawową ochroną przewoźnika jest polisa OCP. Zakres ubezpieczenia obejmuje stan transportowanych towarów – ewentualne zniszczenia, kradzieże czy częściowe braki. Chroni także przed odpowiedzialnością finansową na wypadek opóźnień w dostawie ładunku. Aby spedytor był właściwie zabezpieczony w sytuacji wystąpienia szkód i wynikających z nich roszczeń, konieczne jest wybranie polisy, która posiada tzw. klauzulę podwykonawców. Jest to ochrona z tytułu błędów współpracowników.

Warto mieć również na uwadze, że przewoźnik, który popełni rażące zaniedbania przy wyborze podwykonawcy (np. nie zweryfikuje posiadania stosownych licencji) nie będzie chroniony przez ubezpieczenie. Jeśli jednak dopełnił wszystkich niezbędnych formalności – może spać spokojnie –  ubezpieczenie pokryje ewentualne szkody.

Zwolnienia i ograniczenia przewozu

Artykuł 8 Prawa przewozowego określa sytuacje, w których transport podlega ograniczeniom w związku z wystąpieniem nadzwyczajnych okoliczności. Obowiązek przewozu może zostać ograniczony z inicjatywy:

• ministra transportu lub wojewodę, starostę, wójta, burmistrza lub prezydenta miasta – w sytuacji zagrożenia obronności państwa lub stanie klęski żywiołowej,
• przewoźnika – w związku z niespodziewanymi trudnościami spowodowanymi przez klienta, nagłą i niemożliwą do przewidzenia sytuacją uniemożliwiającą wykonanie transportu lub w razie klęski żywiołowej. Zwolnienie przewozu do 7 dni nie wymaga od przewoźnika otrzymania zgody organów publicznych.