Obowiązujące zasady płacy minimalnej a pakiet mobilności

Pierwszym unijnym aktem prawnym, który reguluje zagadnienie delegowania pracowników do świadczenia pracy na terytorium innego państwa członkowskiego w Unii Europejskiej była dyrektywa 96/71/WE dotycząca delegowania pracowników w ramach świadczenia usług z dnia 16 grudnia 1996 r. Jednak realne świadczenia z tego tytułu w branży transportowej pojawiły dopiero po wejściu w życie dyrektywy 2014/67/UE w sprawie egzekwowania dyrektywy 96/71/WE dotyczącej delegowania pracowników w ramach świadczenia usług z dnia 15 maja 2014 r.

Pomimo, że regulacja nie była skierowana do kierowców międzynarodowych, od 1 stycznia 2015 r. zaczęto ją stosować do tej grupy zawodowej w Niemczech, a od lipca 2015 r. w Norwegii. Wkrótce wymogi związane z płacą minimalną dla kierowców zaczęły stosować kolejne państwa Unii Europejskiej. Podczas samego procesu legislacyjnego w kwestii zmiany dyrektywy o pracownikach delegowanych pojawiły się wątpliwości, o stosowanie delegowania w transporcie drogowym. Większość krajów wymagała płacy minimalnej przy przewozach kabotażowych, inne przy międzynarodowych, przy czym wszystkie jako wyłączony traktowały tranzyt. Tak też pozostanie do 2 lutego 2022 r. – w preambule dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2018/957/EU z 28 czerwca 2018 r. zmieniającą dyrektywę 96/71/WE dotyczącą delegowania pracowników w ramach świadczenia usług, która weszła w życie 30 lipca 2020 r. znalazł się zapis:

Z uwagi na wysoce mobilny charakter pracy w międzynarodowym transporcie drogowym wdrożenie niniejszej dyrektywy w tym sektorze budzi szczególne wątpliwości i trudności prawne, które mają zostać rozwiązane w przepisach szczegółowych dotyczących transportu drogowego, w ramach pakietu o mobilności, wzmacniających również zwalczanie oszustw i nadużyć.

Istotny jest także art. 3 ust. 3, który wprost wyłącza sektor transportu drogowego ze stosowania zmienionej dyrektywy:

Niniejsza dyrektywa ma zastosowanie do sektora transportu drogowego od daty rozpoczęcia stosowania aktu ustawodawczego zmieniającego dyrektywę 2006/22/WE w odniesieniu do wymogów dotyczących egzekwowania prawa oraz ustanawiającego szczegółowe zasady w odniesieniu do dyrektywy 96/71/WE i dyrektywy 2014/67/UE dotyczące delegowania kierowców w sektorze transportu drogowego.

Tym samym grupa zawodowa kierowców międzynarodowych zostanie objęta wyżej wymienionymi zmianami z opóźnieniem z powodu okresu przejściowego na dostosowanie się do pakietu mobilności. Warto odnotować, że od 2 lutego 2022 r. pakiet wprowadzi również zmiany w aktualnie obowiązujących rozporządzeniach dotyczących pracowników delegowanych. Kierowcy delegowani otrzymają zarówno minimalne wynagrodzenie obowiązujące w tym kraju, w którym wykonują pracę, a także płacę branżową wynikającą z układów zbiorowych. Zgodnie z regulacjami znajdującymi się w pakiecie mobilności zapisy delegowania pracowników obejmą wszystkich kierowców, z wyłączeniem kierowców wykonujących przewozy transportu dwustronnego (bilateralnego) oraz przejazdy tranzytowe.

Obowiązujące zasady płacy minimalnej

Płaca minimalna w Niemczech

Niemcy były pierwszym państwem członkowskich Unii Europejskiej, które wprowadziło przepisy dla pracowników delegowanych, a wszystko za sprawą ustawy o płacy minimalnej (MiLoG), która weszła w życie 1 stycznia 2015 r. Ustawa objęła pracowników delegowanych realizujących przewozy w ramach operacji kabotażu i transportu międzynarodowego z załadunkiem (doładunkiem) lub rozładunkiem na terytorium Niemiec. Obowiązek płacy minimalnej dotyczy pracowników zatrudnionych na umowach o prace i umowach cywilnoprawnych. Równocześnie wymogi płacy minimalnej wprowadzają obowiązki administracyjne. Należy zgłosić oddelegowanie kierowcy do pracy na terytorium Niemiec poprzez formularz elektroniczny. Pracodawca jest zobowiązany rejestrować i rozliczać czas pracy na terytorium Niemiec oraz wypłacać wymagane wynagrodzenie. W listopadzie 2017 r. Federalne Ministerstwo Finansów wskazało składniki dodatkowe, które można zaliczać w poczet płacy minimalnej – wynagrodzenie za nadgodziny czy premie. Zaliczeniu podlega też część diety i ryczałtu ponad niemieckie wymagane minimum SvEV. Należy pamiętać, aby dokumentacje, która potwierdzi właściwe naliczenie i wypłatę wynagrodzenia przechowywać przez okres 2 lat, a w razie konieczności okazywać służbą kontrolnym.

Płaca minimalna w Norwegii

Dyrektywa o delegowaniu w formie rozporządzenia o upowszechnieniu układów zbiorowych w drogowym transporcie towarowym została wprowadzona w Norwegii 1 lipca 2015 r. i obejmuje przewozy kabotażowe oraz transport kombinowany. Norweska płaca minimalna wynika z poszczególnych układów zbiorowych dla różnych branży. Organem uprawnionym do kontroli jest norweska państwowa inspekcja pracy, która może przeprowadzać kontrolę we współpracy z Krajowym Zarządem Dróg. Kierowca w kabinie pojazdu zobligowany jest posiadać stosowną dokumentację, a w przypadku jej braku musi wypełnić ankietę dotyczącą wynagrodzenia, po czym inspekcja wystosuje pismo do firmy o przekazanie dokumentacji.

Płaca minimalna we Francji

Płaca minimalna dla kierowcy została wprowadzona we Francji 1 lipca 2016 r poprzez przepisy wykonawcze ustawy nazywanej Loi Macron. Podlegają pod nią kierowcy realizujący kabotaż i przewozy międzynarodowe na terenie Francji zatrudnieni na podstawie umowy o pracę lub zlecenie. Przewoźnik delegując kierowcę do pracy na terytorium Francji, musi przestrzegać przepisów ustawowych, a także układów zbiorowych dla branży przewozowej. Należy wypełnić obowiązek rejestracji pracowników poprzez portal SIPSI i przekazać zgłoszenie kierowcy realizującemu transport na teranie Francji. Kierowca powinien posiadać umowę o pracę oraz dokument A1, który potwierdzi ubezpieczenie. Kolejnym obowiązkiem jest wyznaczenie przedstawiciela na terenie Francji. W przypadku płacy francuskiej należy uwzględnić stawkę zaszeregowania kierowcy oraz naliczyć wszystkie dodatki wynikające z układów zbiorowych dla kierowców francuskich.

Płaca minimalna we Włoszech

We Włoszech w dniu 22 lipca 2016 r. wszedł w życie dekret 136/2016 implementujący dyrektywę 96/71/WE, który dotyczy tylko kierowców, realizujących przewozy kabotażowe na terenie Włoch, zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Obowiązkiem przedsiębiorcy jest wyznaczenie przedstawiciela oraz zgłoszenie delegowanego kierowcy w formie elektronicznej w portalu zgłoszeniowym. Kierowca musi mieć umowę o pracę w języku włoskim i dokument potwierdzający ubezpieczenie A1. Pracownikowi należy wypłacać wynagrodzenie minimalne wynikające z układów zbiorowych pracy, logistyki, transportu towarów i spedycji, uzależnione od kategorii kierowcy, co potwierdza stosowna dokumentacja przechowywana przez 2 lata.

Płaca minimalna w Austrii

Austria 1 stycznia 2017 r. znowelizowała ustawę o zwalczaniu dumpingu płacowego i socjalnego (Lohn-und Sozialdumping-Bekämpfungsgesetz, LSD-BG). Zmiany, które dotyczą wszystkich rodzajów transportu z wyłączeniem tranzytu pociągają za sobą szereg obowiązków dla przewoźników realizujących operacje transportowe na terytorium Austrii. Kierowcy delegowani do pracy na terytorium Austrii są jej reprezentantami, dlatego muszą być zatrudnieni na podstawie umowy o pracę. Pracodawca zobowiązany zgłosić delegowanego kierowcę elektronicznie za pomocą formularza ZKO3 i przekazać go pracownikowi. Ponadto kierowcę należy wyposażyć w dokument umowy w języku angielskim lub niemieckim oraz dokument potwierdzający ubezpieczenie A1. Firma rozlicza godziny za pracę na terenie Austrii, prowadzi ewidencję czasu pracy, a także dokumentuje w języku niemieckim wypłacone wynagrodzenie za przepracowany okres. Wynagrodzenie powinno zawierać wszystkie składniki wynikające z układów zbiorowych obowiązujących kierowców w Austrii.

Płaca minimalna w Holandii

Od 18 czerwca 2016 r. w Holandii obowiązuje ustawa implementująca dyrektywę 2014/67/UE. Artykuły 8 i 9 dyrektywy dotyczące zgłaszania pracownika i przechowywania dokumentów zostały ogłoszone 1 marca 2020 r. Płacą minimalną w Holandii objęci są kierowcy realizujący kabotaż i transport międzynarodowy. Trzeba pamiętać, że ustawa nakłada obowiązek ustanowienia osoby na czas świadczenia usług odpowiedzialnej za kontakt ze służbami kontrolnymi. Kierowca powinien zostać wyposażony w numer zgłoszenia, przetłumaczoną umowę o pracę i dokument A1. Dokumenty potwierdzające poprawną wypłatę wynagrodzenia wynikającego z obowiązku płacy minimalnej należy przechowywać przez okres 5 lat.

Płaca minimalna w Finlandii

Obowiązek płacy minimalnej dla pracowników delegowanych, dla przewozów kabotażowych i zlecanych przez stronę fińską został wprowadzony od 1 września 2017 roku zgodnie z ustawą nr 447/2016. Tym samym firma realizująca taki transport powinna dokonać zgłoszenia za pomocą dedykowanej platformy elektronicznej. Jeżeli kierowca wysyłany jest do Finlandii na okres dłuższy niż 10 dni w przeciągu 4 miesięcy, należy powołać przedstawiciela, z którym organy kontrolne będą mogły się kontaktować. W tych przypadkach dokumenty rozliczeniowe powinny znajdować się na terytorium Finlandii. Jeżeli ciągły okres delegowania nie przekracza 10 dni na 4 miesiące, dokumenty, takie jak ewidencja czasu pracy czy potwierdzenie wypłaty wynagrodzenia powinny być przechowywane w firmie i dostępne przez okres 2 lat.

Płaca minimalna w Belgii

Obowiązek wypłacania belgijskiej płacy minimalnej obejmuje kierowców zatrudnionych na umowę o pracę i realizujących przewozy kabotażowe lub międzynarodowe, których zleceniodawcą jest strona belgijska. Dla firm spełniających powyższe kryteria, została przygotowana elektroniczna platforma do zgłaszania kierowców – system LIMOSA. Samemu kierowcy trzeba przekazać druk zgłoszeniowy i formularz A1, wypłacać mu wynagrodzenie wynikające z układów zbiorowych wraz z należnymi dodatkami oraz ewidencjonować czas pracy i dokumentację przechowywać przez 2 lata.

Płaca minimalna w Danii

Przepisy w Danii mają zastosowanie do przewozów kabotażowych i transportu kombinowanego oraz obowiązują do momentu wejścia w życie kolejnej części pakietu mobilności. Firmy, podlegające pod płacę minimalną, są zobligowane zarejestrować każdy przewóz najpóźniej w momencie jego rozpoczęcia, poprzez formularz internetowy. Kierowca powinien posiadać w pojeździe zgłoszenie przewozu i umowę o pracę, przy czym dokumenty mogą być w wersji elektronicznej i przetłumaczone na język duński lub angielski. W momencie kontroli należy przedstawić dokumentację płacową, która potwierdzi wypłatę należnego wynagrodzenia we wskazanym przez kontrolującego terminie.

Pakiet mobilności 2022

Po 30 lipca 2020 r w kwestii delegowania pracowników zmieniło się wiele, jednak z tych zmian wyłączony jest sektor transportu drogowego, dla którego obowiązują przepisy ustalone w poszczególnych krajach. Dyrektywą o delegowaniu kierowcy będą objęci od lutego 2022 r. i to na specjalnych warunkach, wynikających wprost z przyjętego pakietu mobilności.

Delegowanie kierowców

Już w lutym 2022 r. w życie wejdą przepisy, które będą regulować delegowanie kierowców w przypadku pracy poza krajem siedziby pracodawcy. Będą nimi objęte przewozy kabotażowe oraz transport międzynarodowy. Przewozy kabotażowe podobnie, jak to ma miejsce obecnie, w całości obejmą obowiązki związane z delegowaniem. Nowe regulacje obejmą również przewozy cross-trade, czyli przewozy realizowane pomiędzy państwami innymi, niż państwo siedziby przewoźnika. Ostatnią grupą przewozów, do której zostaną zastosowane przepisy dotyczące delegowania, będą przewozy kombinowane, gdy przewóz wykonywany na odcinku drogowym ma charakter przewozu międzynarodowego i nie jest to przewóz dwustronny. Oznacza to, że od  2 lutego 2022 r. kierowcy realizujący przewozy typu cross-trade, kabotażowe lub część przewozu kombinowanego, która nie ma charakteru przewozu dwustronnego, będą rozliczani tak, jak pracownicy transportu kraju, w którym jest realizowany przewóz drogowy. Tak jak dotychczas, z zasad związanych z delegowaniem będą wyłączeni kierowcy przejeżdżający przez dany kraj tranzytem, a także wykonujący przewozy dwustronne, gdy załadunek lub rozładunek następuje w Polsce. W ramach przewozów dwustronnych dozwolone będzie wykonanie jednego dodatkowego załadunku i rozładunku w innym państwie na trasie przejazdu i drugiego dodatkowego załadunku i rozładunku w drodze powrotnej. Należy pamiętać, że operacje dodatkowe nie mogą być operacjami kabotażowymi, natomiast będzie można wykonać dwa załadunki i rozładunki w drodze powrotnej, jeśli wcześniej kierowca nie robił dodatkowych rozładunków ani załadunków. Zwolnienie obowiązuje przy ręcznym oznaczaniu przez kierowcę momentu przekraczania granicy, jednak z czasem zastąpi go automatyczny zapis granicy.

Delegowanie kierowców – międzynarodowy transport osób

Podobnie zasady delegowania będą realizowane w międzynarodowym transporcie osób z wyłączeniem tranzytu, kiedy żaden z pasażerów nie wysiada i nie wsiada w danym państwie, a także transportu dwustronnego dla pasażerów, którzy wsiadają lub wysiadają w państwie siedziby przewoźnika. Dodatkowo w ramach przewozu dwustronnego kierowca będzie mógł: jednokrotnie zabrać pasażerów, jednokrotnie wysadzić pasażerów w państwach członkowskich lub państwach trzecich, przez które przejeżdża, pod warunkiem, że kierowca nie oferuje usług przewozu osób między dwiema lokalizacjami w państwie członkowskim, przez które przejechał. To samo dotyczy przejazdu powrotnego.

Delegowanie kierowców – obowiązki administracyjne

Wprowadzone zasady delegowania zmienią obowiązki w sposobie zgłaszania delegowania kierowców do pracy przez firmy transportowe. Ponadto zmianie ulegną procedury kontroli delegowania oraz dokumentów, które kierowca musi posiadać przy sobie w trakcie kontroli. Utworzony zostanie na bazie systemu IMI (ang. Internal Market Information System) jeden ogólnoeuropejski system do zgłaszania kierowców delegowanych. Przewoźnik nie będzie musiał zgłaszać kierowcy oddzielnie do poszczególnych systemów elektronicznych w różnych krajach, ale w jednym systemie na jednolitym formularzu do każdego kraju przed delegowaniem. Państwo członkowskie może zezwolić właściwemu organowi na przekazywanie krajowym partnerom społecznym informacji dostępnych w IMI w zakresie niezbędnym do celów sprawdzenia przestrzegania przepisów dotyczących delegowania. Dodatkowo zniesiony zostanie obowiązek ustanawiania przedstawiciela w kraju delegowania.

Kierowca nie będzie musiał mieć przy sobie dokumentacji wymaganej przy delegowaniu w formie papierowej – wystarczy forma elektroniczna. Wymagane będą wyłacznie dokumenty potwierdzenia zgłoszenia delegowania w systemie elektronicznym poprzez kody QR ze zgłoszenia dla każdego Państwa, list przewozowy CMR oraz zapisy tachografów zawierające kody krajów, w których przebywał kierowca, a także umowa bez konieczności tłumaczenia na różne języki krajów unijnych.

W sytuacji, gdy służby kontrolne innego państwa będą potrzebowały więcej dokumentów dotyczących delegowania, przewoźnik prześle je za pomocą elektronicznego systemu IMI do zgłaszania delegowania, nie później niż w ciągu ośmiu tygodni od dnia złożenia wniosku. Jeżeli przewoźnik nie przedłoży dokumentacji terminowo, właściwe organy państwa członkowskiego, do którego kierowca został delegowany, zwrócą się o pomoc do właściwych organów państwa członkowskiego siedziby przewoźnika (w Polsce Państwowa Inspekcja Pracy).

Delegowanie kierowców – sposoby wyliczania

Dyrektywa o delegowaniu wprowadza dla pracodawcy obowiązek wypłaty delegowanemu pracownikowi pełnego wynagrodzenia, a nie stawki minimalnej wynagrodzenia. Wyrównanie należy wypłacać nie do kwoty wynagrodzenia minimalnego, ale do kwoty uwzględniającej wszystkie elementy składowe wynagrodzenia, wynikające z przepisów obowiązujących w danym państwie, w tym ustaw, aktów wykonawczych, przepisów administracyjnych, układów zbiorowych lub orzeczeń arbitrażowych. Do wynagrodzenia za okres delegowania nie wolno będzie zaliczyć składników, które są zwrotem poniesionych przez pracownika kosztów. Przy ustalaniu, czy kierowca musi dostać wyrównanie za okres pracy w danym kraju, nie będzie można już potraktować jako wynagrodzenia wypłaconych diet i ryczałtów za noclegi, które są formalnie zwrotem kosztów za wydatki poniesione w podróży służbowej. Państwa członkowskie mają zapewnić, by warunki zatrudnienia zawarte w przepisach krajowych dotyczących wynagradzania grupy zawodowej kierowców stosowane na ich terytorium, były udostępniane w sposób przystępny i przejrzysty przedsiębiorstwom transportowym i kierowcom z innych państw członkowskich. Informacje te muszą obejmować części składowe wynagrodzenia uznane za obowiązkowe i stawki należnych składników. Kierowca ma podlegać zagranicznym normom dotyczącym wynagrodzenia tylko w tych krajach, w których zarobki kierowców są wyższe niż w jego kraju zatrudnienia.

Pakiet mobilności 2022 –  przepisy

Nowe przepisy zawarte w pakiecie mobilności obowiązujące od lutego 2022 r. zakwalifikują kierowców jako pracowników delegowanych do pracy na terenie państwa, w którym będą realizowali przewozy. Kwestia podlegania pod przepisy uzależniona jest od rodzaju realizowanego transportu. Tutaj pojawia się wiele wątpliwości, kiedy następuje konieczność naliczania płacy w przypadku połączenia przewozu bilateralnego, po którym następuje cross-trade. Ułatwieniem weryfikacji będą odpowiednie systemy telematyczne, jak GBox od Inelo. Regulacje płacy minimalnej  zmienią podejście do wynagrodzenia polskich kierowców, którym od tej pory będzie należała się płaca sektorowa obowiązująca kierowców w danym państwie. Dodatki wynikające z podróży służbowej, które obecnie pomniejszają konieczność dopłat do płacy minimalnej w poszczególnych krajach, zostaną potraktowane jako koszty i nie będą mogły być uznawane za część wynagrodzenia. Na sam koniec, warto jednak wskazać pozytywne zmiany nowych przepisów:

• zmniejszenie obowiązków administracyjnych;
• ułatwienie zgłaszania kierowców delegowanych;
• brak konieczności ustanawiania przedstawiciela;
• mniejsza ilość dokumentów, w które należy wyposażyć kierowcę.