Do czego można wykorzystać dane z tachografu cyfrowego?

Pobieranie i ewidencjonowanie danych z tachografu cyfrowego wynika wprost z przepisów i jest obligatoryjne. Pamiętajmy, że przewoźnik ma obowiązek pobierać i przechowywać dane cyfrowe z kart kierowców oraz tachografów przez okres minimum jednego roku, a w sytuacji kontroli musi je udostępnić Inspekcji Transportu Drogowego.  Skoro jesteśmy zobowiązani do pobierania i przechowywania takich danych, warto dodatkowo zadbać o ich dokładniejszą analizę, która często pozwoli na poprawę standardów w przedsiębiorstwie.  

Poprawność danych

Za każdy dzień braku danych możemy zapłacić 500 zł. Sam odczyt tachografu cyfrowego musi być wykonywany nie rzadziej niż co 90 dni, a w wypadku opóźnienia tego terminu przedsiębiorcy również grozi kara w wysokości 500 zł za każdy pojazd lub kierowcę w wypadku nieterminowego odczytu karty. Często spotykanym błędem jest brak weryfikacji poprawności pobranych danych cyfrowych. Samo wykonanie terminowego i poprawnego odczytu często bywa niewystarczające. Zdarzają się  przypadki, że w samym pliku nie będzie dostępu do danych zapisanych przez tachograf, gdyż np. urządzenie miało założoną blokadę przez innego przedsiębiorcę, poprzedniego właściciela pojazdu lub wystąpiły błędy w certyfikatach zabezpieczeń. To nie jedyna sytuacja, kiedy możemy natchnąć się na ewentualne problemy – tym samym jeżeli urządzenie używane do pobierania danych jest błędnie skonfigurowane – najprawdopodobniej pobiera dane tylko z ostatnich kilku dni od daty bieżącej, zamiast z wymaganego okresu. W efekcie przewoźnik nie dysponuje wymaganymi informacjami za okres podlegający kontroli.

Brak danych z karty, a informacje o czasie jazdy

Niejednokrotnie dane z karty kierowcy są niezbędne do wyliczenia wynagrodzenia, weryfikacji rozliczenia podróży służbowych oraz analizy naruszeń. Niestety, przewoźnikom nierzadko przychodzi mierzyć się z problemem ich braku, a przyczyny tego mogą być różne –  uszkodzenie samej karty bez możliwości dokonania jej odczytu, zagubienie lub odesłanie do organu wydającego (PWPW) – bez wcześniejszego odczytu.  Jeżeli kierowca korzystał z pojazdu wyposażonego w tachograf cyfrowy, przedsiębiorca ma możliwość uzyskania potrzebnych informacji, ponieważ tachograf, jako urządzenie zamontowane na stałe w pojeździe powinno zawsze działać, rejestrując aktywności wykonywane przez pracownika.

Posiadając wiedzę na temat tego, który kierowca i w jakim okresie prowadził daną ciężarówkę, można w łatwy sposób przypisać zdarzenia zarejestrowane przez znajdujący się na jej pokładzie tachograf do odpowiedniego kierowcy. Pomoże w tym specjalistyczne oprogramowanie, jak 4Trans firmy INELO, które posiada wbudowane funkcje na wypadek wystąpienia takiego zdarzenia. Kolejnym dosyć problematycznym przypadkiem braku danych z karty jest odejście kierowcy z firmy bez udostępnienia jej do odczytu. Aby dokonać rozliczenia takiego pracownika możemy posiłkować się danymi zarejestrowanymi przez tachograf, trzeba jednak pamiętać, że nie zwalnia to nas z konieczności posiadania właściwego odczytu samej karty kierowcy. Dlatego warto nakłonić kierowcę do udostępnienia karty.

Manipulacje pod kontrolą

Tachograf cyfrowy rejestruje szereg informacji, które mogą sugerować o manipulacjach i błędach wykonywanych przez kierowcę. Zwłaszcza w starszych pojazdach jednym z popularniejszych przypadków jest tzw. „magnes”, odnotowywany często w pamięci tachografu jako „błąd danych o ruchu”. Zgodnie z rozporządzeniem (WE) 1360/2002 (wymaganie 67) zdarzenie to uruchamia się w przypadku przerwy normalnego przepływu danych między czujnikiem ruchu a przyrządem rejestrującym i/lub w przypadku błędu integralności danych lub błędu uwierzytelnienia danych wymienianych między czujnikiem ruchu a przyrządem rejestrującym”. Tym samym nieprawidłowość pojawia się, jeżeli problemy techniczne związane są z transmisją danych z czujnika ruchu do tachografu oraz w pewnych przypadkach, gdy kierowca stosuje urządzenia zakłócające sygnał np. „magnes”. Dodatkowo może wystąpić błąd „usterka czujnika”, który jest rejestrowany w tachografie, gdy zostanie wykryta zmiana pola magnetycznego, występująca w momencie przyłożenia magnesu do czujnika ruchu. W nowszych pojazdach mamy dwa źródła sygnału, dotyczące ruchu. Jeżeli informacje z czujnika montowanego w skrzyni biegów są sprzeczne z danymi odbieranymi z innego niezależnego źródła, tachograf może zarejestrować błąd „konflikt ruchowy pojazdu”. Jest on powszechny w wypadku stosowania urządzeń zakłócających pracę czujnika.

 Jazda bez karty kierowcy

Jazda bez użycia karty kierowcy to kolejny, często wykrywane przewinienie – tachograf zapisuje numer zalogowanej karty w powiązaniu z rejestrowaną aktywnością, a także „widzi” jej brak. Odpowiednie oprogramowanie jest w stanie wyselekcjonować takie zdarzenia i przedstawić je w formie raportu. Pamiętajmy również, że w niektórych sytuacjach brak karty nie jest naruszeniem, np. w trakcie przewozów niepodlegających pod przepisy rozporządzenia (WE) nr 561/2006 oraz w wypadku uszkodzenia, zagubienia lub kradzieży karty – w takiej sytuacji kierowca musi dokumentować jazdę i inne aktywności za pomocą wydruków. Naszą uwagę powinien zwrócić przypadek, gdy po 10 godzinach jazdy pojawiają się jeszcze dwie kolejne bez zalogowanej karty.

Karta kierowcy, która nie należy do naszego pracownika

Czy kierowcy nie używają cudzych kart, należących do osób, które nie są zatrudnione w naszej firmie? Takie informacje uzyskamy z zalogowanych kart. Tachograf zapisuje datę i godzinę logowanej karty wraz ze stanem licznika. Analogiczne informacje rejestrowane są przy zamykaniu sesji. Na tej podstawie można stwierdzić czyje karty pojawiały się w naszym pojeździe w określonym czasie oraz ile kilometrów zostało na nich przejechanych. W podobny sposób Inspekcja Pracy jest w stanie zweryfikować, czy przedsiębiorstwo nie zatrudnia kierowców  „na czarno”.

Kolejne błędy rejestrowane przez tachograf

Inne błędy, które mogą się pojawić i są rejestrowane przez tachograf:

• „Włożenie karty podczas jazdy” – w praktyce pojawia się, gdy kierowca rozpoczyna jazdę przed prawidłowym zalogowaniem karty (przed rozpoczęciem sesji).
• „Sesja ostatniej karty zamknięta nieprawidłowo” – błąd podczas zamykania sesji karty i wyciągania jej z tachografu. To właśnie w trakcie zamykania sesji na kartę są kopiowane czynności rejestrowane w tachografie od momentu jej włożenia.
• „Przerwa w zasilaniu” – brak zasilania na czujniku ruchu lub przyrządzie rejestrującym.

Kontroluj prędkość

Wg rozporządzenia (WE) nr 581/2010 szczegółowe dane prędkości nie muszą być pobierane przez przedsiębiorcę, jednak urządzenie cały czas je rejestruje i często są one obiektem zainteresowania służb kontrolnych. Dlaczego? Mogą być dowodem na przerwanie odpoczynku podczas krótkich podjazdów w tachografach z zaimplementowaną regułą jednej minuty. Dodatkowo, niektóre typy tachografów potrafią podczas takich krótkich podjazdów na slocie 2 zarejestrować zdarzenie dyspozycji pomimo braku zdarzenia jazdy na slocie 1.

Dane o prędkości mogą również stanowić potwierdzenie jej przekroczenia w określonej chwili – tachograf jest urządzeniem podlegającym okresowym kalibracjom i można przyjąć, że wartości, które wskazuje są prawdziwe.  

Rejestracja prędkości bywa przydatna przy wykrywaniu niektórych manipulacji, a odpowiednie oprogramowanie pozwala nam wyfiltrować gwałtowne wzrosty lub spadki prędkości, świadczące o uruchomieniu lub wyłączeniu urządzenia zakłócającego pracę tachografu podczas jazdy.

Według wymogów rozporządzenia (WE) nr 1360/2002 tachograf rejestruje i przechowuje w swej pamięci prędkość chwilową wraz z datą i godziną za okres ostatnich 24 godzin, w których pojazd był w ruchu, co  na ogół stanowi mniej więcej trzy dni robocze, później wartości te są nadpisywane nowymi. W przypadku tachografów VDO montowanych od października 2011 roku istnieje możliwość przechowywania danych o prędkości z ostatnich 168 godzin jazdy. Informacje te zapisywane są w tak zwanych plikach „S” –  aktualnie duża część urządzeń na rynku oraz oprogramowania (w tym inspekcyjnego) potrafi odczytywać tego rodzaju pliki.

Pozostałe dane

Dodatkowymi danymi zapisywanymi w tachografie są informacje o jego kalibracjach, dokonywanych kontrolach i blokadach. Urządzenie przechowuje w swojej pamięci dane dotyczące parametrów kalibracyjnych znanych w momencie aktywacji, pierwszej kalibracji po aktywacji urządzenia, pierwszej kalibracji w bieżącym pojeździe oraz pięciu ostatnich kalibracjach. Należy zaznaczyć, że w przypadku nowych, tzw. inteligentnych tachografów, wartość ta została rozszerzona do 20. Zapisywany jest powód kalibracji, miejsce jej wykonania oraz identyfikator serwisanta, a także lista aktualnych parametrów kalibracyjnych. Na podstawie takich informacji można w pewnym zakresie prześledzić historię pojazdu, a także ustalić lub zweryfikować datę kolejnej wizyty w serwisie.

Informacje o wykonanych kontrolach bywają konfrontowane z zeznaniami kierowców, którzy nie zawsze informują pracodawców o takich zdarzeniach. W pliku z odczytem pobranym z urządzenia zawsze jednak znajdziemy dane z ostatnich 20 czynności kontrolnych wraz z jej typem, datą i godziną oraz numerem karty kontrolnej.

Pliki cyfrowe z odczytami tachografów dostarczają szereg informacji, niedostępnych w odczytach dokonanych z samych kart kierowców. Stanowią uzupełnienie zapisów dotyczących czasu pracy kierowcy np. w sytuacji braku danych z karty, pozwalają na wykrycie szeregu manipulacji, są źródłem danych o zarejestrowanej prędkości, kalibracjach, czy też kontrolach. Warto dbać o ich dokładną analizę, która często pozwala na poprawę standardów w przedsiębiorstwie, tym bardziej, że przedsiębiorcy są zobowiązani do pobierania i przechowywania takich danych.