Karnet TIR – co to jest? Jak go wypełnić?

Planujesz sprawnie, bez zbędnych formalności realizować przewóz towarów poza Unię Europejską? W artykule podpowiadamy jak uzyskać zezwolenie na korzystanie z procedury TIR, a także opisujemy, jakie ułatwienia i korzyści płyną z karnetu TIR.

Karnet TIR – co to?

Karnet TIR jest międzynarodowym, celnym dokumentem tranzytowym, za pomocą którego realizowana jest procedura TIR, oparta o przepisy Konwencji TIR (skrót od fr. Transport International Routier – Międzynarodowy Transport Drogowy) z 1975 roku. Jej podstawowym założeniem było stworzenie uniwersalnego systemu upraszczającego procedury na przejściach granicznych i w urzędach celnych, dzięki przewożeniu ładunków pod zamknięciem celnym w pojazdach, bądź kontenerach opatrzonych biało-niebieską tablicą TIR. Karnet TIR ma charakter binarny, będąc jednocześnie dokumentem gwarancyjnym i celnym.

Wszystkie karnety są własnością Międzynarodowej Unii Transportu Drogowego, w skrócie IRU, której główna siedziba znajduje się w Genewie. To tam, na specjalnie do tego przygotowanym papierze, wraz z szeregiem zabezpieczeń, drukowane są dokumenty systemu TIR. Każdy z nich ma nadany indywidualny numer, kod kreskowy i opatrzony jest znakiem wodnym, co ma zapobiegać wprowadzaniu do obiegu nielegalnych karnetów. Aktualnie działania TIR mogą być wykonywane w 62 krajach. Swoim zasięgiem Konwencja TIR obejmuje zarówno Europę, jak również Afrykę Północną, Bliski i Środkowy Wschód. Stronami umowy są również m.in. Stany Zjednoczone oraz Kanada. 

Towary przewożone pod osłoną karnetu TIR

Pod osłoną karnetów TIR można transportować niemal wszystkie towary, które przeważnie są zaplombowane przez władze celne z wyłączeniem m.in. papierosów i alkoholu. Dozwolony jest natomiast przewóz piw, win i tytoniu surowego służącego do produkcji papierosów. W sytuacji przewożenia towarów ciężkich i przestrzennych, a także zwierząt stosuje się karnet otwarty, opieczętowany „HEAVY OR BULKY GOODS”.

Korzyści dające karnet TIR

Korzyścią płynącą z karnetu TIR jest uproszczenie procedur w międzynarodowym transporcie towarów. Podstawową zasadą jest niepobieranie w granicznych urzędach celnych przez władze celne dodatkowych zabezpieczeń lub gwarancji na rzecz możliwych należności celno-podatkowych, które pojawiają się w momencie wprowadzania towaru na określony obszar celny. Równie istotną zasadą jest akredytowanie przez władze celne kolejnych krajów zamknięcia celnego, nałożonego w wyjściowym urzędzie celnym. Dzięki temu ciężarówka przejeżdża przez graniczne urzędy bez konieczności kontroli ładunku. Należy jednak pamiętać, że mimo wszystko przepisy konwencji TIR zezwalają władzą celnym każdego państwa tranzytowego na dokonanie kontroli przewożonego towaru.

Pozwolenie na korzystanie z procedury TIR

Żeby móc korzystać z procedury TIR trzeba uzyskać odpowiednie zezwolenie, które wydaje Dyrektor Izby Celnej w Warszawie. Warto pamiętać, że składając wniosek o udzielenie pozwolenia bezpośrednio we wskazanym organie, należy dołączyć pozytywną opinię ZMPD.

Wnioskować o wydanie pozwalania na korzystanie z procedury TIR może podmiot posiadający licencję na przewozy międzynarodowe, a także spełniający pozostałe kryteria opisane w konwencji TIR i realizujący regularne przewozy międzynarodowe.

Według części II Załącznika 9 do konwencji TIR, osoba ubiegająca się o skorzystanie z procedury TIR musi spełnić minimalne warunki i wymogi, którymi są:[1]

• potwierdzone doświadczenie albo sposobność wykonywania systematycznych przewozów międzynarodowych (pozwolenia na prowadzenie przewozów międzynarodowych), itp.,
• stabilne warunki finansowe,
• udowodniona znajomość postanowień konwencji TIR,
• nieposiadanie poważnych, bądź powtórnych naruszeń przepisów celnych lub podatkowych,
• deklaracja zobowiązania w wersji pisemnej wobec stowarzyszenia, że osoba je składająca będzie:

• przestrzegać wszelkich formalności celnych uzgodnionych przez przepisy konwencji zarówno w urzędach celnych wyjściowych, przejściowych i docelowych,
• uiszczać przysługujące kwoty, o których mowa w artykule 8, ustępy 1 i 2 konwencji, a także na wniosek właściwych władz zgodnie z artykułem 8, ustęp 7 konwencji,
• o ile pozwalają na to przepisy krajowe, umożliwiać stowarzyszeniom weryfikację informacji odnoszących się do spełnienia wyżej wspomnianych minimalnych warunków i wymogów.

Od daty wpłynięcia wniosku, Izba Administracji Skarbowej w Warszawie ma 120 dni  na jego rozpatrzenie. Podmiot, który go składa nie ponosi przy tym żadnych kosztów.  Pozwolenie na korzystanie z procedury TIR wydane przez Dyrektora Izby Administracji Skarbowej jest bezterminowe. Jeżeli osoba wnioskująca nie spełnia kryteriów, urząd odmówi udzielania pozwolenia. Od niekorzystnej decyzji przysługuje prawo odwołania za pośrednictwem Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w terminie 14 dni od dnia jej otrzymania.

Jaka jest kwota zabezpieczenia?

Po uzyskaniu zezwolenia na korzystanie z procedury TIR, przedsiębiorca w celu otrzymania karnetu TIR musi wystąpić do Zrzeszenia Międzynarodowych Przewoźników Drogowych o jego wydanie. Karnet TIR 6 i 14 woletowy (wolety – spięte okładką pary dokumentów) jest wydawany w Polsce wyłącznie przez Zrzeszenie Międzynarodowych Przewoźników. W przypadku karnetu 6-woletowego może zostać zrealizowany transport obejmujący nie więcej niż trzy urzędy celne. Każda kolejna granica celna wymusza dodatkową parę woletów.

Karnet TIR spełnia podwójną rolę, zarówno dokumentu celnego, jak i gwarancyjnego. Aby realizować swoją drugą funkcję, przewoźnik przed wydaniem pierwszego karnetu TIR jest zobligowany do złożenia w ZMPD depozytu gotówkowego lub gwarancji bankowej, bądź ubezpieczeniowej, jeżeli zabezpieczenie nie zostało złożone wcześniej w innej formie. W krajach Wspólnoty Europejskiej kwota zabezpieczenia wynosi 100 000 euro, natomiast w Rosji jest to 60 000 euro.

Karnet TIR w przeciwieństwie do zezwolenia wydawanego przez Dyrektora Izby Celnej jest ważny 120 dni od dnia jego wydania posiadaczowi. Można go najpóźniej otworzyć w wyjściowym urzędzie celnym w dniu, kiedy kończy się data jego ważności. Według art. 9 konwencji TIR, karnet jest ważny do momentu zakończenia podróży i zamknięcia procedury TIR w końcowym urzędzie celny. Nie wolno korzystać z nieważnych i nieotwartych w odpowiednim terminie karnetów, a przedstawienie takiego dokumentu w urzędzie celnym może wiązać się z zawieszeniem wydawania karnetów przez stowarzyszenie.

Karnet TIR – jak go wypełnić?

W wypełnieniu karnetu TIR biorą udział trzy strony: stowarzyszenie (pola 1-4), władze celne krajów przejazdu, jak i sam przewoźnik, który przed każdym rozpoczęciem przewozu powinien uzupełnić pola od 6 do 12 na okładce, a także manifest towarów, na który składają się pola od 2 do 15. Po jego stronie pozostaje również w tych samych polach wypisanie właściwych danych na poszczególnych odcinkach. Manifest towarów należy pozostawić w karnecie. Bez względu na to, ile woletów zostanie wykorzystanych w trakcie danego przewozu, wszystkie powinny zostać wypełnione. Należy również pamiętać, że w sytuacji popełnienia błędu w wypisywaniu karnetu nie należy niczego wymazywać tylko nanieść ewentualne zmiany, które powinny być zatwierdzone przez właściwy organ.

Co zrobić w sytuacji utraty karnetu TIR?

Fakt utraty karnetu należy bezzwłocznie zgłosić do stowarzyszenia na odpowiednim formularzu, który można znaleźć w Podręczniku dla Posiadaczy Karnetów TIR (str. 25). Równocześnie w sytuacji jego wykorzystania lub niepotwierdzenia przez władze celne w systemie elektronicznym, organ celny ma prawo zażądać dodatkowego zabezpieczenia finansowego na właściwym formularzu w kwocie 1000 USD na okres 27 miesięcy. Każdy odnaleziony karnet TIR musi zostać jak najszybciej zwrócony do ZMPD. Nie ma możliwości korzystania z karnetu czystego, jeżeli został on wcześniej zgłoszony jako utracony, gdyż w systemie elektronicznym dla wszystkich krajów będących stronami procedury TIR, ma nadany status unieważnionego karnetu.

[1] https://www.biznes.gov.pl/pl/firma/zezwolenia-koncesje-wpisy-do-rejestru/chce-uzyskac-zezwolenie-koncesje-wpis-do-rejestru-dzialalnosci-regulowanej54/proc_1605-pozwolenie-tir